व्हर्टिसिलियम रोपमर (Verticillium Wilt)

जबाबदार बुरशी

✅Verticillium spp.

पोषक वातावरण

• थंड ते मध्यम तापमानामधे या बुरशीची वाढ मोठ्या प्रमाणात होते.
• जेव्हा वातावरणामध्ये तापमान हे 20°C ते 27°C च्या दरम्यान असते व आर्द्रता जास्त असते, तेव्हा या बुरशीचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होतो.

वाढीसाठी पोषक मातीचे प्रकार

• हलकी, वालुकामय आणि चिकणमाती या प्रकारच्या मातीत बुरशी चांगली वाढते.
• मातीमध्ये जास्त सेंद्रिय पदार्थ असणे या बुरशीच्या वाढीस मदत करते.

लक्षणे

• या बुरशीजन्य रोगाची लक्षणे पानांवर जास्त प्रमाणात दिसून येतात.
• सुरुवातीला रोपांच्या पानांवर पिवळे डाग पडतात, हे डाग पानांच्या कडापासून U आकारामध्ये पानांच्या आतील बाजूस सरकतात.
• पिवळे डाग कालांतराने तपकिरी होतात. कालांतराने त्याचा प्रादुर्भाव वाढून पाने गळून पडतात.
• तसेच रोपांचे खोड कापले तर तेथे तपकिरी किंवा गडद रेषा दिसतात. रोग जसजसा वाढत जातो, तसतसे रोपांची वाढ खुंटते व रोपांची मर होते.

प्रसार 

• ही बुरशी मातीमध्ये आढळून येते.
• ही बुरशी रोपांच्या मुळांद्वारे आतमध्ये प्रवेश करते.
• तसेच जमिनीतील अधिकच्या ओलाव्यामुळे या बुरशीचा प्रसार एका भागातून दुसऱ्या भागात होत असतो.

प्रतिबंधात्मक उपाययोजना 

• रोपांची लागवड करताना रोपांच्या खोडाला माती लागणार नाही याची काळजी घ्यावी.जेणेकरून मातीद्वारे या बुरशीचा प्रादुर्भाव रोपांच्या खोडावर होणार नाही.
• रोपांची लागवड करताना रोपे हि चिमटीने न दाबता सपाट हाताने दाबावीत. चिमटीने दाबल्यास तिथे जखम होते व त्या जखमे मधून बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणावर होतो.
• रोप लागवड केल्यानंतर सुरुवातीच्या टप्प्यात पाण्याचे नियोजन योग्य प्रकारे करावे जेणेकरून अधिकच्या ओलाव्या मधून बुरशीचा प्रादुर्भाव एका भागातून दुसऱ्या भागात होणार नाही.
• शेतामध्ये कोणतेही काम केल्यानंतर योग्य बुरशीनाशकाची फवारणी करावी.
• प्रादुर्भाव कमी असेल तर प्रादुर्भावीत रोपे काढून टाकावीत.
• रोप लागवड केल्यानंतर जैविक बुरशीनाशकांचा वापर आळवणी मध्ये करावा.
• नायट्रोजन युक्त खतांचा वापर कमी करावा,अतिवापर केल्यामुळे रोपांच्या मुळांची खोलवर वाढ होते व मुळांच्या टोकांना जखमा होतात या जखमांमधून बुरशी आतमध्ये प्रवेश करते.
• बुरशीच्या वाढीसाठी पोषक वातावरण तयार झाल्यावर पोटॅश युक्त खतांचा वापर करावा, ज्यामुळे रोपांची बुरशीजन्य रोगाविरुद्ध रोगप्रतिकार शक्ती वाढते.
• शेतामध्ये भांगलन करत असताना रोपांच्या खोडाला जखमा होणार नाहीत याची काळजी घ्यावी.

उपचारात्मक नियंत्रण