नेमॅटोड (Nematode)

शास्त्रीय नाव 

✅Meloidogyne spp.

पोषक वातावरण 

• मातीची प्रकार आणि तापमान : नेमॅटोडचा (सूत्रकृमी) प्रादुर्भाव हलकी, वाळूयुक्त आणि सेंद्रिय पदार्थांनी समृद्ध मातीमध्ये होतो. ते गरम आणि दमट हवामानात चांगले वाढतात, त्यांच्या वाढीसाठी साधारणपणे 25-30°C तापमान पोषक असते.
• ओलावा : उच्च मातीतील ओलावा आणि संतुलित जलसिंचन नेमॅटोडसाठी पोषक ठरते.
• आंतरपीक अवशेष : फळांच्या अवशेषांचा पुनर्वापर किंवा अपूर्ण कंपोस्टिंग किडींच्या वाढीस मदत करतो.

नेमॅटोडचा प्रादुर्भाव कसा ओळखावा?

मुळांचे लक्षणे

• गॅल्स किंवा गाठ्या:मुळांच्या टोकांवर गाठ्या किंवा गाठीयुक्त रचना दिसतात.
• मुळांची विकृती:मुळांची सामान्य रचना बदललेली दिसते, विशेषतः ते अधिक फुगीर किंवा विंचूळ झालेल्या असतात.

 वनस्पतींची लक्षणे

•   वाढ खुंटणे : झाडे कमी वाढतात आणि पिवळी पडतात.
•   पाने : पानांवर पिवळसर धब्बे दिसतात आणि पाने वाळतात.
•   फुले आणि फळे : फुलांचा आणि फळांचा विकास कमी होतो किंवा फळे विकृत होतात.
•   ओलसरपणा  : जर रोपण केलेल्या झाडांच्या मुळांच्या भोवतालची माती ओलसर आणि चिकट असेल, तर नेमाटोड(सूत्रकृमी) किडींचा प्रादुर्भाव शक्यतो असू शकतो.

मातीची तपासणी

• मातीतील नेमाटोड्सची (सूत्रकृमी) संख्या तपासण्यासाठी मातीचे नमुने घ्या आणि प्रयोगशाळेत तपासणी करा.

प्रतिबंधात्मक उपाययोजना

• पीकफेरपालट : टोमॅटो पिकांच्या आधी आणि नंतर नेमाटोड-प्रतिरोधक पिके लावणे.
• सेंद्रिय पदार्थांचा वापर : कंपोस्ट आणि इतर सेंद्रिय खतांचा वापर करून मातीची गुणवत्ता वाढवणे.
• नेमॅटिसाइड्सचा वापर : फिनमोसॉल्फ, कार्बोफुरन किंवा क्लोरोपिक्रिन यांसारख्या नेमाटिसाइड्सचा नियंत्रित वापर करावा.
• प्राकृतिक शत्रूंचा वापर : नेमाटोड्स खाणाऱ्या सूक्ष्मजीवांचा वापर करणे, जसे की पॅसिलोमायसेस लिलासिनस.
• साफसफाई : पिकांच्या अवशेषांची योग्य विल्हेवाट लावणे आणि शेत साफ ठेवणे.
• सेंद्रिय कंपोस्ट :उत्तमप्रकारे कुजवलेले सेंद्रिय कंपोस्ट वापरल्यास मातीतील नेमाटोड्सची संख्या कमी होते.

हे उपाय वापरून टोमॅटो पिकातील नेमाटोड किडीचा प्रादुर्भाव कमी करता येईल आणि पिकांचे उत्पादन व गुणवत्ता सुधारू शकते.

नियंत्रणात्मक उपाययोजना