वनस्पतींच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी आद्रतेचे महत्त्व कार्य आद्रता म्हणजे वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण.

वनस्पतींच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी आद्रतेचे महत्त्व कार्य आद्रता म्हणजे वातावरणातील जलबाष्पाचे प्रमाण होय.

पाण्याचे संतुलन 

• योग्य आद्रतेच्या परिस्थितीत,पानांमधून पाण्याचा बाष्पीभवन रेट कमी होतो. ज्यामुळे वनस्पतींना पाण्याचे संतुलन राखता येते. यामुळे पाण्याची गती कमी होऊन पाणी अधिक काळ टिकते.
• उच्च आद्रता पाण्याचे बाष्पीभवनाचे संवहन कमी करते. याचा अर्थ असा की वातावरणातील पाण्याच्या बाष्पीभवनाचे प्रमाण अधिक असते. तेव्हा पानांवरील पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते. यामुळे पानांमधून पाणी कमी प्रमाणात बाष्पीभवन होते. आणि वनस्पतींना पाण्याची गती कमी करण्यास मदत करते.
• परिणामी वनस्पतींना आवश्यक तेवढे पाणी राखता येते. आणि त्यांना कोरडेपणाचा त्रास कमी होतो.
• उच्च आद्रता वनस्पतींच्या आरोग्यासाठी आणि वाढीसाठी फायदेशीर ठरते.

प्रकाश संश्लेषण प्रक्रिया 

• पर्णरंद्राची कार्यक्षमता – उच्च आद्रतेमुळे पानांवरील पर्णरंद्रे खुले राहतात. ही पर्णरंद्रे (सूक्ष्म छिद्रे) कार्बन डाय-ऑक्साइड (co2) ते शोषण करण्यासाठी आवश्यक असतात. जर आद्रता कमी असेल तर पर्णरंद्रे बंद होण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे co2 चे शोषण कमी होते, आणि त्याचा प्रकाश संश्लेषण प्रक्रियेवर विपरीत परिणाम होतो.
• पाण्याचे बाष्पीभवन – उच्च आद्रतेमुळे पानांमधून पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते. पाणी हा प्रकाश संश्लेषण प्रक्रियेसाठी एक महत्त्वाचा घटक आहे, त्यामुळे पाण्याचा योग्य पुरवठा प्रकाश संश्लेषण प्रक्रिया सुधारण्यासाठी आवश्यक आहे.
• तापमान नियंत्रण – उच्च आद्रता वनस्पतींचे तापमान नियंत्रित ठेवते, ज्यामुळे प्रकाश संश्लेषण प्रक्रिया अनुकूल तापमानात व्यवस्थित चालते. जास्त उष्णता किंवा थंडीमुळे प्रकाश संश्लेषण प्रक्रिया कमी होते, परंतु योग्य आद्रता तापमान नियंत्रित ठेवते.
• अन्नद्रव्याचे वहन- योग्य आद्रतेमुळे मातीतील अन्नद्रव्याचे शोषण अधिक प्रभावीपणे होते. मातीतील नायट्रोजन, फॉस्फरस, आणि पोटॅशियम सारखी अन्नद्रव्य वनस्पतींना आवश्यक असतात आणि आद्रतेमुळे यांचे शोषण अधिक चांगले होते.

रोगप्रतिबंधक क्षमता 

आद्रता ही वनस्पतींच्या आरोग्य प्रतिबंधक क्षमतेवर महत्वपूर्ण परिणाम करते ते खालील प्रमाणे:

• बुरशीजन्य रोगांचा प्रसार – जास्त आद्रता बुरशीजन्य रोगांसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण करते. बुरशीचे बिजाणू आद्र वातावरणात जलद गतीने वाढतात. ज्यामुळे वनस्पतींवर बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होतो. उदा. पावडरी मिल्डयू, डाऊनी मिल्डयू आणि बोट्रीसिस यांसारखे रोग जास्त आद्रतेत जास्त प्रमाणात आढळतात.
• योग्य आद्रतेमुळे रोगप्रतिकारक क्षमता वाढते – योग्य आद्रतेमुळे वनस्पतींची रोगप्रतिकारक क्षमता सुधारते. आद्रता योग्य असल्यास वनस्पतींच्या उती मजबूत राहतात. ज्यामुळे त्यांची रोगप्रतिकार शक्ती वाढते.
• जैविक नियंत्रणाची भूमिका – काही जैविक नियंत्रण पद्धती आद्रतेवर अवलंबून असतात. योग्य आद्रतेमुळे उपयुक्त सूक्ष्मजीव आणि किडींचे अस्तित्व टिकून राहते. जे वनस्पतींना रोगांपासून आणि किडींपासून संरक्षण देण्यास मदत करतात.
• अद्रतेची संतुलन राखणे वनस्पतींच्या रोग प्रतिबंधक क्षमतेसाठी अत्यंत आवश्यक आहे. जास्त आद्रतेमध्ये बुरशीजन्य रोगांचा प्रसार होऊ शकतो. परंतु योग्य आद्रतेमुळे वनस्पतींची रोगप्रतिकारक क्षमता वाढते आणि त्यांना विविध रोगांपासून संरक्षण मिळते. त्यामुळे योग्य आद्रता राखण्याचे महत्त्व वनस्पतींच्या आरोग्यासाठी चांगले आहे.

वाढ आणि विकास 

योग्य आद्रतेमुळे वनस्पतींच्या वाढ आणि विकासावर सकारात्मक परिणाम होतात, ते खालील प्रमाणे:

• जलद पेशी विभाजन – योग्य आद्रतेमुळे वनस्पतींच्या पेशीमध्ये जलद विभाजन होते. पाण्याची उपलब्धता पुरेशी असल्याने पेशीची वाढ जलद होते, आणि नवीन पेशी निर्माण होतात. ज्यामुळे वनस्पतींची वाढ जलद गतीने होते.
• नवीन पानं तयार होणे – आद्रता योग्य प्रमाणात असल्याने पानांच्या विकासासाठी आवश्यक तत्त्वे आणि पाणी वनस्पतींना उपलब्ध होते. यामुळे नवीन पानं तयार होण्याची प्रक्रिया अधिक वेगाने होते. ज्यामुळे वनस्पतींची हरित द्रव्याची उत्पादन क्षमता वाढते.
• फुलांचा विकास – योग्य आद्रतेमुळे फुलांच्या कळ्या व्यवस्थित उघडतात आणि फुलं ताजीतवाने राहतात. फुलांचा विकास योग्य प्रकारे होतो. त्यामुळे फुलांच्या गुणवत्तेत सुधारणा होते.
• फळांचे उत्पादन – फळांच्या विकासासाठी देखील योग्य आद्रता आवश्यक आहे. उच्च आद्रतेमुळे फळे अधिक रसाळ आणि मोठी होतात. फळांच्या गुणवत्तेत सुधारणा होते आणि उत्पादन वाढते.
• पेशींच्या कार्यक्षमतेत वाढ – योग्य आद्रतेमुळे वनस्पतींच्या पेशी अधिक कार्यक्षमतेने काम करतात. पेशींच्या आतल्या क्रियांची गती वाढते. ज्यामुळे वनस्पतींच्या संपूर्ण आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होतो.
• श्वसन प्रक्रिया – योग्य आद्रतेमुळे शोषण प्रक्रिया प्रभावीपणे चालते. श्वसनामुळे निर्माण होणारी ऊर्जा वनस्पतींच्या वाढीसाठी वापरली जाते.