पीक पद्धतीचे प्रकार

शेतीची विविध पद्धती वापरून शेतकरी उत्पादनवाढ मातीची गुणवत्ता आणि पर्यावरणाचे रक्षण करू शकतात.खालील प्रमाणे विविध प्रकारच्या शेती पद्धती आहेत.

एकपीक पद्धती

• वर्णन – एकाच प्रकारचे पिक मोठ्या क्षेत्रात लावले जाते.
• उदाहरण – तांदूळ,गहू,मका यांसारखी पिके मोठ्या प्रमाणात लावणे.
• फायदे – उत्पादनाची कार्यक्षमता वाढते. एकाच पिकासाठी तंत्रज्ञानाची सोय होते.
• तोटे – किड आणि रोगांचा प्रादुर्भाव वाढतो, मातीतील पोषक तत्त्वांचा ऱ्हास होतो.

बहुपीक पद्धती

• वर्णन – एकाच शेतात विविध प्रकारची पिके लावली जातात.
• उदाहरण – मकासह, सोयाबीन, भातासह डाळी यांची लागवड.
• फायदे – मातीतील पोषक तत्वांचे संतुलन राखले जाते, किड आणि रोगांचे प्रमाण कमी होते.
• तोटे – व्यवस्थापन कठीण होते, उत्पादन व्यवस्थापन अधिक खर्चित ठरू शकते.

आंतरपीक पद्धती

• वर्णन – दोन किंवा अधिक पिके एकाच वेळी एकाच शेतात लावली जातात.
• उदाहरण –  सोयाबीन, उसासह भाजीपाला.
• फायदे – किड नियंत्रण, मातीची सुपीकता राखली जाते, विविध पिकांचे उत्पादन मिळते.
• तोटे – योग्य व्यवस्थापनाची आवश्यकता पाणी आणि पोषक तत्वांचे प्रभावी व्यवस्थापन आवश्यक.

मिश्र पीक पद्धती 

• वर्णन – एकाच शेतात विविध पिके एकत्र लावली जातात, त्यामुळे एकाच वेळी विविध प्रकारचे पिके मिळतात.
• उदाहरण – गहू, हरभरा आणि मोहरी एकत्र लावणे.
• फायदे – विविध प्रकारचे उत्पादन मिळते, किड आणि रोगांचे प्रमाण कमी होते.
• तोटे – पिकांची योग्य व्यवस्थापन आवश्यक काही पिकांची उत्पादकता कमी होऊ शकते.

फेरपालट पद्धती

• वर्णन – विविध पिके नियोजनपूर्वक आळीपाळीने लावली जातात.
• उदाहरण -पहिल्या वर्षी भात, दुसऱ्या वर्षी डाळी, तिसऱ्या वर्षी गहु
• फायदे – मातीतील पोषक तत्त्वांचे संतुलन राखले जाते.
• तोटे – योग्य नियोजन आवश्यक काही पिकांच्या लागवडीमध्ये अडचण येऊ शकते.

शेड्युल पद्धती 

• वर्णन – एक पिक काढणीच्या आधी दुसरे पिक लावले जाते.
• उदाहरण – गहू काढणीच्या काही दिवस आधी सोयाबीन पेरणे.
• फायदे – शेताचा पूर्ण वापर होतो, उत्पन्न वाढते.
• तोटे – व्यवस्थापन अधिक कठीण, पाण्याची उपलब्धता अधिक असावी लागते.

 शेड्युल्ड पीक पद्धती 

• वर्णन – एका पिकाच्या काढणीनंतर लगेच दुसरे पिक लावले जाते.
• उदाहरण – भात काढणीनंतर लगेच गहू पेरणे.
• फायदे – मातीतील पोषक तत्त्वांचे संतुलन राखले जाते, उत्पन्न वाढते.
• तोटे – वेळेचे योग्य नियोजन आवश्यक, पाण्याचे आवश्यकता अधिक.

विविध शेती पद्धतींचा अवलंब करून शेतकरी आपल्या शेतातील उत्पादनवाढ, मातीची गुणवत्ता आणि पर्यावरणाचे रक्षण करू शकतात. योग्य पद्धतीची निवड आणि व्यवस्थापन केल्यास शेतकऱ्यांना दीर्घकालीन फायदे मिळू शकतात.