लालकोळी (Red Mites)
शास्त्रीय नाव
✅Tetranychus urticae
किडींचे जीवनचक्र
✅त्याचे जीवनचक्र विविध टप्प्यांमध्ये विभागलेले आहे. प्रत्येक टप्प्यात तो पिकांवर नुकसान करू शकते.
अंडी अवस्था
- अंडी देणे : मादी पतंग पानांच्या खालच्या बाजूस, कोवळ्या पानांवर आणि फुलांच्या आसपास लहान गोलाकार अंडी घालते.
- अंडीची ओळख : अंडी गोलाकार आणि पारदर्शक असतात, हळूहळू पिवळसर होतात.
- उबविण्याचा कालावधी : अंडी सुमारे ३-५ दिवसांत उबतात, तापमानावर अवलंबून असते.
अळी अवस्था
- अळीची ओळख : उबलेल्या अंड्यांतून आकाराने लहान, सहा पाय असलेल्या अळी बाहेर पडतात. अळ्या सुरुवातीला पारदर्शक असतात.
- खाद्य ग्रहण: अळी पानांच्या रसाचे शोषण करतात, ज्यामुळे पानांवर पिवळसर डाग तयार होतात.
- कालावधी: अळी अवस्था सुमारे २-३ दिवसांची असते.
निम्फ (पिल्ले) अवस्था
- प्रोटोनिम्फ: अळी मोल्ट होऊन आठ पाय असलेल्या प्रोटोनिम्फमध्ये रूपांतरित होतात. प्रोटोनिम्फ पानांच्या रसाचे शोषण करतात.
- ड्युटोनिम्फ: प्रोटोनिम्फ मोल्ट होऊन ड्युटोनिम्फमध्ये रूपांतरित होतात. हेही पानांवर खाद्य ग्रहण करतात.
- कालावधी: निम्फ अवस्था सुमारे ४-७ दिवसांची असते. प्रत्येक निम्फ टप्पा २-३ दिवसांचा असतो.
प्रौढ अवस्था
- प्रौढ माइट: ड्युटोनिम्फ मोल्ट होऊन प्रौढ पतंगामध्ये रूपांतरित होतात. प्रौढ पतंगाचे आठ पाय असतात आणि त्यांच्या शरीरावर दोन ठिपके असतात.
- प्रजनन: प्रौढ पतंग लवकरच प्रजनन करतात आणि मादी पतंग अंडी घालण्यास सुरुवात करते.
- कालावधी : प्रौढ पतंग साधारणतः २-४ आठवडे जगतात, परंतु तापमान आणि आर्द्रतेच्या परिस्थितीवर अवलंबून हे बदलू शकते.
जीवनचक्राचा कालावधी
- संपूर्ण जीवनचक्र: अनुकूल परिस्थितीत Tetranychus urticae चे जीवनचक्र सुमारे १-२ आठवड्यांत पूर्ण होते. त्यामुळे एका हंगामात अनेक पिढ्या तयार होऊ शकतात.
पोषक वातावरण
- टोमॅटो पिकात लाल कोळी (Red Spider Mites) ही एक महत्त्वाची किड आहे, जी पिकाला मोठ्या प्रमाणात नुकसान करू शकते. या किडीच्या वाढीसाठी काही विशिष्ट वातावरणीय घटक पोषक असतात.
उच्च तापमान
- लाल कोळीच्या वाढीसाठी 25°C ते 35°C तापमान अत्यंत अनुकूल असते.
- उन्हाळ्यात किंवा उष्ण हवामानात यांची संख्या लवकर वाढते.
कोरडे वातावरण
- आर्द्रता कमी असलेल्या ठिकाणी लाल कोळी लवकर वाढतात.
- 50% पेक्षा कमी सापेक्ष आर्द्रता (relative humidity) असल्यास यांची संख्या वाढण्याची शक्यता जास्त असते.
पाण्याची कमतरता
- कमी पाणी दिल्यास किंवा पाण्याची कमतरता असल्यास लाल कोळीचा प्रादुर्भाव वाढतो.
- कोरड्या वातावरणात लाल कोळी पानांच्या खालील भागात लपून वाढतात.
हवेशीर जागा
- हवेशीर आणि कोरड्या वातावरणात लाल कोळीची वाढ जलद होते.
- गडद आणि दाट लागवड असलेल्या ठिकाणी या किडीचा प्रादुर्भाव कमी असतो.
प्रतिबंधात्मक उपाययोजना
लाल कोळी (Red Mites) हा टोमॅटो पिकाला मोठ्या प्रमाणात हानी पोहोचवणारी किड आहे. याच्या नियंत्रणासाठी प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. खालील उपाययोजना केल्यास लालकोळी किडीचे प्रभावी नियंत्रण करता येईल:
शेतातील स्वच्छता
- शेतातील तण आणि जुन्या पिकाचे अवशेष नियमितपणे काढून टाकावेत.
- शेतामध्ये स्वच्छता राखल्यामुळे लाल कोळींचे निवासस्थान कमी होते.
पाणी व्यवस्थापन
- पिकाला नियमित आणि पुरेसे पाणी द्यावे. कोरडे हवामान आणि कोरडे पिक लाल कोळींच्या वाढीस अनुकूल असते.
- योग्य पाण्याच्या व्यवस्थापनामुळे पिके ताजीतवानी राहतात आणि लाल कोळींचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
नैसर्गिक शत्रूंचे संवर्धन
- लाल कोळींचे नैसर्गिक शत्रू म्हणजे फायद्याचे किटक, जसे की भुरी कोळी (Predatory Mites) यांचे संवर्धन करावे.
- शेतात विविध वनस्पती लावून जैवविविधता वाढवावी, ज्यामुळे फायद्याचे किटक वाढतात.
दैनंदिन निरीक्षण
- पिकावर लाल कोळींची लक्षणे दिसताच त्वरित उपाययोजना करावी.
- नियमित निरीक्षणामुळे कोळींचा प्रादुर्भाव आधीच ओळखता येतो आणि त्याचे नियंत्रण करणे सोपे जाते.
जैविक किटकनाशकांचा वापर
- निंबोळी अर्क, हळदीचा अर्क आणि लसूण अर्क यांसारखे जैविक किटकनाशकांचा वापर करावा.
- जैविक किटकनाशकामुळे पर्यावरणाला हानी न पोहोचवता लाल कोळींचे नियंत्रण होते.
फेरपालट
- टोमॅटो पिकाचे फेरपालट करणे टाळावे.
- लाल कोळींचा प्रादुर्भाव कमी करण्यासाठी एकाच जमिनीत सतत टोमॅटो पिक घेणे टाळावे.
अतिरिक्त टिपा
- पानांच्या खालच्या बाजूस विशेष लक्ष द्यावे, कारण लाल कोळी मुख्यतः तेथे आढळतात.
- पिकावर खूप पाणी फवारणी करणे टाळावे, कारण त्यामुळे लाल कोळींचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो.
- लाल कोळींचे प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करून, पिकांचे नुकसान टाळता येईल आणि पिकाचे उत्पादन व गुणवत्ता सुधारता येईल.
नियंत्रणात्मक उपाययोजना
