फळ पोखरणारी अळी (Fruit Borer)
शास्त्रीय नाव
✅Helicoverpa armigera
किडीचे जीवनचक्र
✅फळ पोखरणारी अळीचे जीवनचक्र हे 4 टप्यात विभागले आहे ते खालील प्रमाणे :
अंडी अवस्था (Egg Stage)
- अंडी देणे : मादी पतंग पानांवर, फुलांवर आणि फळांवर लहान गोल, पांढरी अंडी घालते. एक मादी अनेक शेकडो अंडी घालू शकते.
- अंडीची ओळख : अंडी सुरुवातीला पांढरी असतात, पण उबवण्याच्या अगोदर ते तपकिरी होतात.
- उबविण्याचा कालावधी : अंडी सुमारे 2-5 दिवसांत उबवतात,ते तापमान आणि आर्द्रतेवर अवलंबून असते.
अळी अवस्था (Larval Stage)
- पहिली अवस्था : नवीन उबलेल्या अळ्या लहान असतात आणि सुरुवातीला कोवळ्या पानांवर आणि फुलांवर खाद्य ग्रहण करतात.
- इतर अवस्था : अळ्या 5-6 इन्स्टार्स (मोल्टिंग स्टेज) पार करतात. त्या मोठ्या होत जातात आणि अधिक प्रमाणात खाद्य ग्रहण करतात.
- खाद्य ग्रहण : अळ्या पानांचे, फुलांचे आणि फळांचे रस शोषून घेतात. त्या फळांमध्ये छिद्र करून आतील भाग खातात, ज्यामुळे फळे विक्रीयोग्य राहत नाहीत.
- कालावधी : अळी अवस्था सुमारे 14-21 दिवसांची असते.
- अळ्यांचे दिसणे : अळ्या सुरुवातीला हिरव्या असतात, पण मोठ्या झाल्यावर त्या पिवळसर, गुलाबी किंवा तपकिरी रंगाच्या होऊ शकतात. त्यांच्या शरीरावर लांबट पट्टे असतात.
कोष अवस्था (Pupal Stage)
- कोष बनवणे: मोठ्या झालेल्या अळ्या जमिनीवर पडून जमिनीत एक कोष तयार करतात.
- कोषाची ओळख : कोष तपकिरी रंगाचे आणि सिलिंड्रिकल आकाराचे असतात.
- कालावधी : कोष अवस्था सुमारे 7-14 दिवसांची असते, अनुकूल परिस्थितीत,थंड हवामानात किंवा हंगामात, कोष अवस्थेचा कालावधी अधिक जास्त असू शकतो.
प्रौढ अवस्था (Adult Stage)
- पतंग बनणे: प्रौढ पतंग कोषातून बाहेर येतात.
- दिसणे: प्रौढ पतंगांचे पंख सुमारे 30-40 मिमी असतात. ते साधारणतः तपकिरी रंगाचे असून त्यांच्या पंखांवर वैशिष्ट्यपूर्ण चिन्हे असतात.
- प्रजनन : प्रौढ पतंग मीलन करून मादी काही दिवसांत अंडी घालण्यास सुरुवात करतात.
- जीवनकाळ: प्रौढ पतंग सुमारे 7-10 दिवस जगतात.
जीवनचक्राचा कालावधी
- अंडी अवस्था : 2-5 दिवस
- अळी अवस्था : 14-21 दिवस
- कोष अवस्था : 7-14 दिवस (किंवा अधिक)
- प्रौढ अवस्था : 7-10 दिवस
- संपूर्ण जीवनचक्र: सुमारे 4-6 आठवडे, वातावरणीय परिस्थितीनुसार.
किडींचा प्रादुर्भाव कसा ओळखावा?
- फळ पोखरणारी अळी टोमॅटो फळांना छिद्रे करते व त्या छिद्रामधून आतमध्ये शिरते.
- फळांच्या आतमधला भाग खाते. ज्यामुळे फळ खराब होते आणि विक्रीयोगय राहत नाही.
- या अळ्या पानांवर खाणे सुरू करतात व पानांवर अनियमित आकाराची छिद्रे तयार करतात.
नुकसान
- या अळ्या टोमॅटो फळांना छिद्र करून फळांचा आतमधील भाग खाऊन टाकतात. ज्यामुळे फळ पूर्णपणे नष्ट होते आणि ते विक्रीयोगय राहत नाही, तसेच फळांवर अळ्यांनी केलेल्या जखमांमधून बुरशीजन्य रोगांचा आणि जिवाणूचा संसर्ग होण्याची शक्यता वाढते.
- या अळ्या कोवळ्या पानांवर सुद्धा खातात ज्यामुळे प्रकाश संश्लेषण प्रक्रिया,श्वसन प्रक्रिया,वाहतूक प्रक्रिया विस्कळीत होते,ज्यामुळे रोपांचा विकास थांबतो.
प्रतिबंधात्मक उपाययोजना
- पिकांचे नियमित निरिक्षण करणे गरजेचे आहे. ज्यामुळे प्राथमिक टप्यातच अळी ओळखता येते.
- प्रौढ पतंगाच्या नियंत्रणासाठी फेरोमोन ट्रॅप्स लावावेत.
- खराब झालेली व संक्रमित फळे वेळेवर काढून टाकावीत. तसेच जुनी पान, फूल सुद्धा शेतातून बाहेर टाकावीत. ह्या अवशेषांमध्ये किडीच्या अळ्या किंवा अंडी असू शकतात.
- शेतामधील तण आणि जुन्या पिकांचे अवशेष शेताच्या बाहेर टाकून द्यावेत
- रात्रीच्या वेळी पंतगांना आकर्षित करण्यासाठी लाईट ट्रॅप्स वापरावेत.
- एकाच प्रकारच्या किटकनाशकांचा वारंवार वापर टाळावा.विविध किटकनाशकांचा वापर करून किडीची प्रतिकारशक्ती वाढण्याची शक्यता कमी होते.
- प्राथमिक अळ्यांवर योग्य किटकनाशकांचा वापर करावा.
नियंत्रणात्मक उपाययोजना
